🌊Witajcie w dwunastym tygodniu #historycznepiątki ⌛🗺️
Dzisiaj znowu przenosimy się do państwa Gryfitów. A dokładnie do 1610 roku kiedy to książę Filip II. Zażyczył sobie mapę całego Księstwa Pomorskiego. Miała ona pomagać w efektywnym zarządzaniem krajem.
Pisał on o tym w listach do swojego kuzyna, księcia wołogoskiego Filipa Juliusza, aby ten poprał jego plan oraz wspomógł go finansowo. Wykonanie mapy książę powierzył doktorowi Eilhardusowi Lubinusowi. Pisząc do kuzyna: (…) Obecnie wiemy, że nie ma żadnej innej osoby zdatniejszej do wykonania tej pracy niż doktor Eilhardus Lubinus (…), który ma już doświadczenie w tych sprawach, czego dowiódł wykonując mapę Księstwa Rugijskiego. – fragment listu Filipa II do księcia Filipa Juliusza z 18 sierpnia 1610 roku.
A kim był owy doktor Elihardus Lubinus? Urodził się w 1565 roku w Westerstede. Studiował na m.in.: na uniwersytetach w Rostoku, Lipsku czy Kolonii. Ostatecznie związał się z Uniwerystetem w Rostoku. W 1606 roku został rektorem uczelni. Był człowiekiem wszechstronnym. Autorem słowników greki, łaciny oraz „traktatu o przyczynach zła”. Zajmował się poezją, filozofią, matematyką i kartografią. Zanim przyjął rozpoczął pracę nad mapą księstwa Gryfitów, opracował mapę Rugii. Był powszechnie znaną i docenianą osobistością XVII wieku. Zmarł w 1621 roku.
Początki pracy nad stworzeniem mapy nad rozległym Księstwem Pomorskim Lubinus rozpoczął od zapoznania się z archiwum książęcym w Wołogoszczy. Odbył trzy podróże po Pomorzu – dwie w latach 1611-1613 oraz jedną w 1617 roku. Podczas swoich podróży skrupulatnie zapisywał odległości między miastami, wchodził na wieże kościelne i wzniesienia, by dokonywać poprawnych obliczeń terenu. Pomiarów dokonał, posługując się prostymi przyrządami: astrolabium, cyrklem, laską Jakuba i kwadrantem. Prace nad rysunkiem mapy uczony prowadził na zamku w Szczecinie.
W 1617 roku plan mapy został zaakceptowany przez księcia Filipa i odesłane do centrum astronomii czyli do Amsterdamu. Tam na 12 płytach miedziorytniczych wyryto mapę. Pierwsze odbitki powstały w 1618 roku. Niestety, książę Filip II nie doczekał realizacji swojego pomysłu – zmarł w lutym 1618 roku. Na kolejne wydania map przyszło długo czekać – zaginione płyty (w wyniku działań wojenny) odnaleziono dopiero w 1756 roku w Stralsundzie, a po dwóch latach w Hamburgu odbito kilkadziesiąt egzemplarzy mapy, których oryginały znajdują się na zamkach w Szczecinie, Darłowie czy Słupsku. Natomiast pierwszy oryginał odbity w 1618 roku znajduje się w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu.
Mapa Lubinusa ma 125 cm wysokości i 221 cm szerokości, a jej pełny tytuł brzmi: NOVA ILLUSTRISSIMI PRINCIPATUS POMERANIAE DESCRIPTIO cum adjuncta Principum Genealogia et Principum veris et potiorum Urbium imaginibus et Nobilium insignibus (Nowa mapa Najświetniejszego Księstwa Pomorskiego z dodatkiem genealogii książąt i wizerunkami książąt i najważniejszych miast oraz herbami szlachty. Mapa obejmuje cały obszar (ok. 30 tys. km2) Księstwa Pomorskiego, które było podzielone na dwa Księstwa: Szczecińskie i Wołogoskie. Zaznaczono na niej około 3 tysięcy obiektów, oprócz miejscowości również lasy, rzeki, drogi oraz folwarki, owczarnie, papiernie i młyny. W górnej środkowej części mapy jest przedstawione drzewo genealogiczne rodu Gryfitów. W dolnej części mapy znajduje się też siedem tablic z obszernym łacińskim opisem Pomorza, w tym historii, geografii i gospodarki z naciskiem na rybołówstwo. Na ich wysokości, po lewej, widać postać autora mapy z przyrządami mierniczymi, a po prawej wizerunek rytownika Mikołaja Geilkerckusa. Wewnętrzne tworzy fryz z 354 tarcz herbowych pomorskich rodów szlacheckich. W 22 przypadkach tarcze są puste, bo okazało się, że rody te mimo ponagleń księcia nie dostarczyły swych herbów na czas. Zewnętrzne obramowanie utworzone z 49 widoków (najważniejszych miast pomorskich). Przyglądając się mapie możemy zauważyć, że Lubinus zaznaczył na swojej mapie miejscowości Gminy Mielno. Gąski – Funckenhagen, Sarbinowo – Sovenbom? Chłopy – Burow oraz Mielno – Grote Mohlen i być może Mielenko jako Lut. Mohlen. Na wschód od Mielna widać, także zaznaczony Koszalin pod nazwą Cößlin oraz Górę Chełmską – Gollenberg.
Mapa Lubinusa jest arcydziełem i świadectwem epoki. Dzięki niemu możemy dowiedzieć się jak wyglądały nowożytne miasta przed rozpoczynającą się w 1618 roku wojną trzydziestoletnią, która doszczętnie zdewastowała Pomorze.
Link do całej mapy – https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielka_Mapa_Ksi%C4%99stwa_Pomorskiego#/media/Plik:Lubinus_Duchy_of_Pomerania_Map_1618_monocromatic.jpg
Więcej o mapie Eliharda Lubinusa – https://www.youtube.com/watch?v=RRVmU6edMgQ
Źródła:
